TenneT vraagt hulp bij het gefaseerd uitbreiden van het hoogspanningsnet

Het uitbreiden van het hoogspanningsnet is een complexe puzzel nu het stroomnet snel volloopt. Maarten van Abbenhuis, CEO van netbeheerder TenneT, vraagt de Tweede Kamer daarom in een position paper om hulp bij het gefaseerd uitbreiden van het hoogspanningsnet.

De position paper is een van de papers die is opgesteld in de aanloop naar het rondetafelgesprek Elektriciteitsnet. Als beheerder van het hoogspanningsnet op land en zee krijgt TenneT vaak de vraag of de snelwegen voor het transport van elektriciteit uit zon en wind wel snel genoeg groeien om de klimaatdoelen in 2030 en 2050 te halen. Van Abbenhuis noemt deze vraagt terecht en begrijpelijk.

‘Het kan niet morgen allemaal tegelijk’

Het antwoord is volgens de topman van TenneT ja, maar het kan niet morgen allemaal tegelijk. Van Abbenhuis noemt het haalbaar om alle duurzame energie conform het klimaatakkoord in 2030 aan te sluiten. In de investeringsplannen voor netten op zee en land houdt TenneT al rekening met deze ambities.

“Echter, die hoge lat halen we alleen als alle betrokken partijen de schouders eronder zetten en er samen hard aan werken. Iedereen moet presteren. TenneT voert deze complexe uitdaging niet alleen uit maar in wederzijdse afhankelijkheid met de partners in het veld. De vele puzzelstukken van de transitie zullen morgen nog niet compleet gelegd zijn. We snappen dat dit tot zorgen leidt op de korte termijn, omdat partijen in de wacht staan en niet direct kunnen worden aangesloten. Wij begrijpen deze teleurstelling maar in de huidige dynamiek gaan de ontwikkelingen op sommige plekken zo snel dat we keuzes moeten maken en we moeten faseren”, schrijft de CEO van TenneT in de position paper.

Complexe puzzel

Van Abbenhuis wijst op een complexe puzzel. Zo moet het licht altijd blijven branden. Dit betekent in de praktijk dat niet overal tegelijkertijd gewerkt kan worden. Het net moet dan ook gefaseerd worden uitgebreid. Daarnaast bestaat een tekort aan technisch personeel. TenneT meldt projecten hierdoor in een ‘doelmatige volgorde’ te moeten plannen, met inachtneming van leveringszekerheid.

Ook indien echter genoeg mankracht beschikbaar zou zijn, kunnen aansluitingen niet per direct gerealiseerd worden. Dit houdt verband met ruimtelijke procedures. “Wij hebben samen met overheden grote moeite om
locaties te vinden om stations te realiseren, die het volledige draagvlak hebben en vergund kunnen worden door bevoegde gezagen. Dit kunnen langdurige trajecten zijn. Als het eenmaal rond is, gaan we direct aan de slag. Op dit moment zijn we bij vrijwel alle projecten waarvan de planologische inpassing klaar is, aan het werk”, aldus Van Abbenhuis.

De TenneT-topman wijst daarnaast op de impact van de infrastructuurprojecten op de omgeving. Van Abbenhuis noemt het dan ook belangrijk dat alle belanghebbenden op een tijdige en juist manier bij deze projecten worden betrokken. Inspraak is volgens TenneT ‘onontbeerlijk’ om draagvlak voor de energietransitie te creëren.

Hulp vanuit de politiek

De politiek kan met een aantal zaken helpen bij het uitbreiden van het hoogspanningsnet.

• Tijdige duidelijkheid en zekerheid over beleidsmaatregelen: TenneT noemt het belangrijk dat er snel duidelijkheid komt over de uitwerking van de nieuwe doelstellingen uit het Regeerakkoord. Het gaat daarbij met name om de voorziene hoeveelheid duurzame energie en de beoogde locatie. Dit zorgt volgens TenneT voor planbaarheid en regelmaat. Zo maakt integraal toewerken naar een toekomstbestendig energiesysteem mogelijk.
• Faseren en een integraal afwegingskader: TenneT vraagt hulp bij het faseren van projecten. Deze fasering vraagt namelijk om prioritering. Welk project moet direct worden uitgevoerd? En welk project mag ook later? “Op dit moment worden klanten aangesloten op basis van het molenaarsprincipe: wie het eerst komt, het eerst maalt. Dat is de invulling van het “niet discrimineren”-principe zoals de huidige wetgeving dat voorschrijft. Het afwegingskader moet door de overheid bekrachtigd worden”, aldus Van Abbenhuis.
• Randvoorwaarden uit het Klimaatakkoord handhaven: De netbeheerder noemt het van belang dat de randvoorwaarden zoals die zijn afgesproken in het Klimaatakkoord van kracht blijven. Als voorbeeld noemt TenneT dat een extra opgave van wind op zee gepaard gaat met een extra elektriciteitsvraag vanuit de industrie. Vraag en aanbod houden zo meer gelijke pas, wat van belang is voor de stabiliteit van het systeem. De politiek kan hieraan bijdragen door het waarborgen van dergelijke randvoorwaarden.
• Leveringszekerheid borgen: Verbondenheid met het buitenland noemt TenneT essentieel voor het realiseren van een toekomstbestendig elektriciteitsnet. Interconnectie maakt het importeren van elektriciteit mogelijk indien de eigen productie tekortschiet. Een voorwaarde hiervoor is het afstemmen van het energiebeleid en de energiemix met buurlanden.

TenneT wijst ook op zijn eigen rol bij het oplossen van de complexe puzzel. Concreet werkt het bedrijf aan vier ‘oplossingsrichtingen’:

Investeren en opschalen

• Groei: TenneT wil groeien naar een investeringsvolume van 6 miljard per jaar, waarvan 2 miljard in Nederland.
• Standaardisatie: Het gebruik van gestandaardiseerde onderdelen bij bijvoorbeeld onderhoud aan of de vervanging van hoogspanningsstations.
• Beschikbaarheid van materiaal: TenneT wijst erop dat bijna de hele wereld zich op de klimaatdoelstellingen van 2030 richt. Dit leidt tot tekorten aan materialen. TenneT zet daarom in op gezamenlijk inkopen, wat kan doordat het bedrijf ook in Duitsland actief is.
• Versnelling: Aansluitingen van windparken op zee op het hoogspanningsnet. TenneT noemt zijn 2GW-programma als voorbeeld van internationale opschaling, standaardisatie en samenwerking.

Samenwerking
TenneT werkt samen met verschillende partijen, waaronder:

• Rijksoverheid: TenneT werkt met de Rijksoverheid samen in verschillende gremia zoals de PES, PEH, MIEK en de PIDI. Deze programma’s bieden handvatten voor het plannen van het elektriciteitsnet.
• Regionale overheden: Als voorbeeld noemt de taskforces Amsterdam en Noord-Holland. Deze kijken hoe ruimtelijke ordeningsprocessen sneller kunnen. En zoekt actief mee naar geschikte locaties voor bijvoorbeeld een hoogspanningsstation.
• Gezamenlijke initiatieven: TenneT werkt met NBNL en marktpartijen samen om het elektriciteitsnet sneller uit te breiden.

Slimme oplossingen

• Beter benutten: TenneT wil bestaande infrastructuur met behulp van slimme oplossingen beter en efficiënter benutten. Als voorbeeld noemt het bedrijf het inzetten van de ‘vluchtstrook van het elektriciteitsnet’. Hierbij zet het speciale trafo’s in om elektriciteit beter te verdelen. Of zet het dynamic line rating in voor het intensiever benutten van hoogspanningslijnen als het hard waait.
• Congestiemanagement: De regels voor congestiemanagement gaan op de schop. Zo zijn zij toepasbaar op het duurzaam opwekken van energie. En inzetbaar door regionale netbeheerders.

Integraal systeemontwerp Target Grid

• Toekomstbestendig: Het Integraal systeemontwerp Target Grid is een systeemontwerp voor het hoogspanningsnet voor de toekomst op land en zee. Hierbij is rekening gehouden met verduurzaming van de industrie en opwekking van CO2-vrije energie.
• Regie: TenneT wil de overheid in staat stellen tot het voeren van de regie over energietransitie. En bepalen welke projecten prioriteit krijgen. “Deze regierol en prioritering vanuit de overheid is essentieel en ontbreekt nu. En op een hoger niveau gaat het target grid helpen om het politieke debat te voeren over bijvoorbeeld de mate van zelfvoorzienendheid in elektriciteit en de import- en export van elektriciteit”, schrijft TenneT-topman Van Abbenhuis.

Verwachtingen voor 2030

TenneT zet in de position paper ook zijn verwachtingen uiteen voor het jaar 2030. Het bedrijf heeft dan naar verwachting:

• 150 bestaande hoogspanningsstations klaargemaakt voor de toekomst;
• 55 extra hoogspanningsstations gepland en gerealiseerd;
• de windparken uit de huidige routekaarten aangesloten. Deze wekken voldoende stroom op voor vier miljoen huishoudens;
• ruim 1350 km aan kabels en leidingen aangelegd.

Meer informatie is beschikbaar in de position paper, die hier beschikbaar is.

Auteur: Wouter Hoeffnagel
Foto: Pixabay / Steppinstars