We eten gezond én ongezond anno 2018

We eten afwisselend gezond en ongezond in 2018. We gedragen ons minder gezond, maar eten tegelijkertijd meer groenten, fruit en vis. Nederlanders zijn zoekende, vaak twijfelende kopers die gretig producten uitproberen om ze vervolgens weer te laten staan, concludeert Motivaction in onderzoek over voedingsgewoontes.

Eerst de ene kant van het gedrag van de consument. Meer weten over voeding en gezondheid maakt de klant onzeker. Wat hij wel zeker weet: de waarheid over voeding bestaat niet. De idee dat er een trend is naar een groeiend gezondheidsbewustzijn met bijbehorende voedingsgewoontes en diëten is dan ook niet juist.

Het fenomeen komt af en toe iets meer naar voren, maar verdwijnt dan ook weer.

Consumenten zijn wel consequent in hun gezondheidsbewustzijn en gedrag tijdens voedingstrends als Weight Watchers, Montignac, Een leven lang fit, Sonja Bakker, low carb van Atkins, glutenvrij en superfoods.

Gezond gedrag vermindert

We gedragen ons steeds minder gezond. In 1991 onderschreef 58 procent van de Nederlandse bevolking de stelling Ik leef zo gezond mogelijk. Vorig jaar was dat nog 53 procent. Dit getal kwam in 26 jaar consequent peilen nooit hoger dan 63 procent en nooit lager dan 52 procent, volgens Trendbox/Motivaction 1991-2017.

De data van de afgelopen zeven jaar laten zien dat het gezondheidsbewustzijn over de hele linie eerder vermindert dan stijgt. Dat zien we ook in cijfers van het CBS. In de afgelopen 25 jaar steeg overgewicht sterk. In 1990 had een op de drie volwassen Nederlanders (33 procent) naar eigen zeggen te veel pondjes, in 2015 was dit gestegen tot bijna de helft van alle volwassenen (49 procent), zo toont de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.s.m. RIVM 2015. Dit heeft niet alleen te maken met ongezonde voedingsgewoontes of een te hoge calorie-inname, maar ook met te weinig beweging.

Meer groenten, fruit en vis

Tegelijkertijd komt ook weer de trend naar gezond eten naar voren als we kijken naar het afgelopen jaar. Een op de drie Nederlanders is de afgelopen twaalf maanden naar eigen zeggen meer groente en meer fruit gaan eten dan voorheen. Ook vis en noten kwamen meer op tafel. Eveneens een op de drie Nederlanders is het afgelopen twaalf maanden naar eigen zeggen minder zout en minder suiker gaan gebruiken. Dat geldt ook voor harde vetten, (rood) vlees en aardappelen.

Bij de dranken werd thee en vooral water populairder: vier op de tien Nederlanders zijn de afgelopen twaalf maanden naar eigen overtuiging meer water gaan drinken. Het drinken van frisdrank met koolzuur – lees: suikerhoudende frisdranken – zou volgens de respondenten juist onder druk staan.

Helft eet gezond en bewust, een derde eet er op los

De helft van de Nederlanders eet gezond en bewust of zo gezond en bewust mogelijk. Dit zijn onder andere consumenten van 55-plus, hoger opgeleiden en verantwoorde kopers – maatschappijkritisch, focus op biologisch en duurzaam – zoals omschreven in het Shopper model van Motivaction.

Aan de andere kant eet een derde van de klanten er letterlijk op los: Ik eet wat ik lekker vind of het nu gezond is of niet. Dit zijn met name jongeren tot 35 jaar, gemakskopers – impulsief, passief, kiezen voor snel en gemakkelijk – en merkbewuste kopers – statusbewust, gericht op gemak, voorkeur voor A-merken.

Een derde zonder vlees en vis

Zo’n 6 procent van de Nederlanders noemt zich vegetariër, 31 procent is flexitariër: zij eten op een of meer dagen van de week bewust geen vlees of vis. Onder de Eigenwijze kopers – pioniers in voedingstrends, impulsief, proberen nieuwe producten – en Nieuwsgierige shoppers – innovatief, kritisch, focus op kwaliteit en biologisch – uit het Shopper model is dat al meer dan de helft.

Deze beide groepen consumenten zullen verder groeien. Dat bewijst de interesse in vegetarische gerechten die in de afgelopen 25 jaar is verdubbeld van 9 procent in 1991-1992 naar 18 procent in 2016, aldus Trendbox Life & Living.

Bijna een op de zeven Nederlanders volgt een dieet al dan niet op medisch voorschrift. Onder Gemaksshoppers is dat maar 5 procent. Het koolhydraatarme dieet telt momenteel de meeste volgers.

Meer weten maakt onzeker

De Nederlander eet dus zowel gezond als ongezond gezond. Dat heeft ook te maken met een tegenstrijdigheid: hoe meer onderzoek er over voeding en gezondheid wordt gepubliceerd, des te gebrekkiger en vooral tegenstrijdiger lijkt de kennis hiervan te worden. Onzekerheid over wat wel en niet gezond is bezorgt de consument inmiddels zelfs kookstress, zo stelt Motivaction vast in het onderzoek.

Publicaties van onafhankelijke instanties als de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum helpen hem wel op weg, maar leiden niet tot de oplossing van zijn weifelen. Zo waren de nieuwste Richtlijnen voor gezonde voeding een half jaar na publicatie bij minder dan een op de vijf Nederlanders enigszins bekend en verwachtte niet meer dan 13 procent het voedingsgedrag waarschijnlijk te zullen veranderen op basis van de nieuwe Schijf van Vijf, constateerde Motivaction in 2016.

We zijn bovendien in Nederland niet zo van de voedingsadviezen: 34 procent vindt ze betuttelend, 46 procent begrijpt niet waarom er iedere keer nieuwe adviezen komen en 51 procent wordt zelfs ’een beetje gek’ van al die richtlijnen, zag Trendbox in 2016.