Hoe 3D-geprinte rifstructuren het leven in de Noordzee een impuls moeten geven

Om het onderwaterleven in de Noordzee een impuls te geven, zijn onlangs onder meer 3D-geprinte rifstructuren op de bodem geplaatst. Het is de bedoeling dat zich op deze rifstructuren schelpbanken gaan vormen, want die zijn onmisbaar voor planten en dieren in de zee.

In de Noordzee, ten noorden van Schiermonnikoog, is op zo’n 20 meter diepte een uniek natuurherstelproject gestart. In het gebied de Borkumse Stenen is 6.000 kilo Noorse platte oesters geplaatst, onder meer op 3D-geprinte rifstructuren. Het is voor het eerst dat in diepere delen van de Noordzee oesterbanken worden hersteld. Volgens de initiatiefnemers WNF en ARK Natuurontwikkeling is herstel van oesterbanken een enorme impuls voor het leven in de Noordzee.

Schelpbanken die zich op de bodem van de zee bevinden, zijn ontzettend belangrijk voor alles dat leeft onder water. De banken die de schelpdieren vormen dienen onder meer als kraamkamer voor veel waterdieren. Tot begin 20e eeuw was zo’n 20% van de bodem van de Noordzee bedekt met oesterbanken. Deze schelpdierbanken zijn grotendeels verdwenen door overbevissing, ziektes en koude winters. 

“Oesterbanken zijn hotspots van biodiversiteit. De soortenrijkdom is er maar liefst 60% hoger vergeleken met aangrenzende zandige gebieden”, aldus projectleider Emilie Reuchlin-Hugenholtz van WNF in een persbericht. “Haaien en roggen zetten eieren af op een oesterbank en kleine visjes en garnalen kunnen er schuilen en opgroeien. De banken vormen een belangrijke voedingsbodem voor roofvissen, zeevogels en zeezoogdieren.” 

De 3D-geprinte riffen die zijn geplaatst (negen stuks in totaal) zijn opgebouwd uit met name zand. “We wilden graag iets gebruiken met een lagere footprint dan beton en met een natuurlijke vorm zodat er ook veel andere soorten kunnen leven, van de kleine garnaal tot aan de grote kabeljauw”, aldus WNF. 

‘Kickstarten’ 

Wereldwijd worden koraal- en oesterbanken hersteld en beschermd vanwege de verhoogde visproductie, waterkwaliteit, bodemstabiliteit en bijdrage die ze leveren aan kustbescherming. Tenzij er een bronpopulatie aanwezig is, leert de ervaring dat schelpdierbanken niet uit zichzelf terugkeren. Daarom brengen WNF en ARK in samenwerking met Wageningen Marine Research, Bureau Waardenburg en Sas Consultancy nu op verschillende plaatsen oesters terug; om te leren wat de succesfactoren van actief herstel zijn en daarnaast om wilde platte oesterbanken te ‘kickstarten’. 

Op de website van het Wageningen Universiteit lezen we dat de oesters met een soort epoxy-klei -die ook voor koraalherstel wordt gebruikt – op het rif geplakt zijn. De ervaring leert namelijk dat schelpdierbanken niet uit zichzelf terugkeren, tenzij er een bestaande populatie aanwezig is om ze een kickstart te geven. Pauline Kamermans, onderzoeker bij Wageningen Marine Research: “Mannetjes- en vrouwtjesoesters moeten namelijk bij elkaar in de buurt zitten om voort te planten. Als de stroming te sterk is worden de larven te ver van elkaar verspreid. En als er te weinig oesters zijn is de kans op succesvolle voortplanting erg klein. Vandaar dat de oesters actief worden teruggeplaatst. Ze kunnen opgroeien op en rondom het 3D-rif, dat ze ook beschermt tegen stromingen.” Het is niet bekend door wie en met welke printer de rifstructuren zijn gemaakt.

Vissers en windparken

De harde ondergrond van de Borkumse Stenen is volgens Reuchlin-Hugenholtz heel geschikt voor platte oesters, die hier vroeger ook van nature voorkwamen. Bijzonder aan de pilot is dat de proeflocatie van 1 hectare in samenwerking met vissers is gekozen. In het gebied zal straks vrijwillig niet meer gevist worden. Barbara Holierhoek, Voorzitter Vissersvereniging Hulp in Nood:  “Nu we als visserij zijn betrokken bij dit project kunnen we meekijken of ondanks of dankzij alle veranderende omstandigheden zoals watertemperatuur en voedselrijkheid in het zeewater dit experiment met de platte oesters gaat lukken. Daar kunnen wij ook van leren.”

Een tweede proeflocatie in het diepe deel van de Noordzee is het Gemini Windpark, vlakbij de Borkumse Stenen, waar 1000 kilo oesters en proefkooien worden geplaatst. Dit is ook meteen de eerste poging op de Noordzee om een oesterbank in een windmolenpark te starten. 

Nationaal Plan  

Reuchlin-Hugenholtz hoopt dat de voorbeeldprojecten de Nederlandse overheid ertoe aanzetten om natuurherstel op de Noordzee op te schalen. “Het zou mooi zijn als de overheid het initiatief neemt voor een Nationaal Plan voor Oesterbankherstel. Het gaat hierbij niet alleen om ruimte want juist bodembescherming in de Noordzee is cruciaal om schelpdierbanken een duurzame toekomst te geven. Daarnaast kan de overheid een belangrijke faciliterende rol spelen bij de ontwikkeling van verdienmodellen in nauwe samenwerking met schelpdiersector en bijvoorbeeld de windenergiebranche. Op deze manier kunnen kansen voor aanleg en duurzaam beheer van oesterbanken op zee slim worden benut. Een win-winsituatie!“

Bron: WNF/WUR
Foto: Video WNF