Brede sector: Medisch en zorg – Bol van innovatie en regels

Een van de sectoren die de maakindustrie in Nederland bedient is de sector medisch & zorg. Geneesmiddelen, interventietechnieken, diagnostische middelen, hulpmiddelen, allemaal zaken die in ons land worden ontwikkeld en geproduceerd. Een sector waar bijzondere eisen worden gesteld aan kwaliteit, traceerbaarheid en hygiëne.

Een sector ook die ongelofelijk breed is. Zo breed als de medische sector en de zorgsector gezamenlijk zijn – van tandarts tot therapeut tot ziekenhuis, zo breed zijn ook de toeleverende industrieën. Van hulpmiddelen tot chips die lichaamsfuncties overnemen. Van medicijnen tot robottechnologie die wordt ingezet in de operatiekamer. Medische apparatuur, laboratoriumapparatuur, chirurgische instrumenten, implantaten, verbruiksmiddelen, maar ook software. En de maakindustrie speelt in al die onderdelen van de sector een rol. 

Omvang

Om een hele korte indruk te geven van de omvang: alleen al de Europese markt voor de medische hulpmiddelen omvat maar liefst 500.000 verschillende producten. Producten die worden gebruikt in zorginstellingen, in de thuissituatie en op het werk. En naast dat alles wordt er gewerkt met gevaarlijke straling en gevaarlijke stoffen dus ook de persoonlijke bescherming zorgt weer voor een extra dimensie. 
In een rapport van de Rabobank uit 2015 wordt de medische technologie onderverdeeld in maar liefst zes sectoren vanwege de invloed van verschillende technieken. Er wordt onderscheid gemaakt in implantaten & protheses, diagnostiek & imaging, in vitro diagnostiek, medicijntoedieningstechnologie, geneesmiddelenontwikkeling & -productie en m-health (digitale gezondheidszorg) & ‘slimme technologie’. Bovendien worden in diverse sectoren nog weer verdere onderverdelingen gemaakt. Wat maar weer laat zien hoe breed de sector in zijn geheel is. 

Verspreiding van medische technologiebedrijven in Nederland – Bron:  Rabobank sectorrapport medische technologie 

Innovatie

In de zorg en medische sector is innovatie onlosmakelijk verbonden met productie. De vergrijzing en de toenemende zorgvraag leidt tot ongerustheid. Daarnaast is er sprake van een groot personeelstekort in de zorg, enerzijds door bezuinigingen, anderzijds door de krimp van het beschikbare personeel. De medische technologie speelt een belangrijke rol in het aanpakken van deze problemen. Technologieproducten kunnen een grote toegevoegde waarde bieden. 
Deze waarde bestaat met name uit: economische waarde – bijvoorbeeld de patiënt kan sneller weer aan het werk, beperking van de kostenstijging in de gezondheidszorg door efficiencyverbetering, vergroting van de kwaliteit van leven en niet in de laatste plaats het aanpakken van het verder groeiende arbeidstekort. Door een slimme inzet van bestaande en toekomstige technologieën en innovaties kan er substantieel worden bespaard op arbeidskosten in de – langdurige – zorg.

Proces- en productinnovatie

Het succes van innovaties is niet alleen afhankelijk van de producten die worden ontwikkeld, maar minstens zozeer van de manier hoe die producten worden gebruikt. En vaak is het zo dat met nieuwe technologie ook het zorgproces aangepast moet worden. De samenwerking tussen de industrie en de mensen die ermee gaan werken, is dan ook van groot belang. De Orde van Medisch Specialisten heeft hiervoor een Leidraad nieuwe interventies in de klinische praktijk opgesteld. Hoe wordt de introductie verzorgd, is er een stappenplan en hoe is de inbedding in de organisatie geregeld.
De veiligheid van de patiënt staat voorop. Voordat een technologie zijn weg heeft gevonden in het ziekenhuis, zijn er al veel testen mee gedaan en ook na de introductie worden ze nauwlettend gevolgd. 

Classificatie

Om de risico’s van een technologie te kunnen bepalen, wordt er in de EU gewerkt met een klasseindeling. Beoordeeld wordt of de technologie in of buiten het lichaam gebruikt wordt, de tijdsduur van het gebruik, of het invasief is – met behulp van chirurgie in het lichaam wordt gebracht – of er contact is met vitale organen en, last but not least, wat de gevolgen voor de patiënt zijn als de technologie zou falen. 

Klasse I betreft medische hulpmiddelen die buiten het lichaam worden ingezet die niet zijn bedoeld om mensen in leven te houden. Klasse II zijn hulpmiddelen die contact maken met het lichaam en afhankelijk van het soort contact worden deze weer onderverdeeld in IIa en IIb. Contactlenzen, injectienaalden en gehoorapparaten horen bijvoorbeeld tot IIa en anesthesieapparatuur, botcement onder ander tot IIb.  Klasse III betreft de meest risicovolle hulpmiddelen zoals pacemakers, maar ook oplosbare hechtingen. Deze laatste hulpmiddelen moeten worden aangemeld bij een notified body die de toelating beoordeeld. 

“The European Medical Technology Industry in figures” – MedTech Europe – Bron: Rabobank sectorrapport medische technologie

Toekomst 

Futurologen kunnen hun hart ophalen aan de medische technologie. De ontwikkelingen gaan snel en wie kan zeggen hoe we over 10 tot 20 jaar voor onze gezondheid zorgen? Voorspellende zorg kan wellicht een bijdrage leveren aan het beheersbaar houden van zorgkosten, en wat kunnen biotech en nanotech voor ons betekenen? 
De verwachtingen zijn hooggespannen. Telemedicine. Wearables. Implantaten die de gevolgen van epilepsie en alzheimer laten verdwijnen en bioprinters die organen kunnen uitprinten. Krijgen we een zorgrobot aan ons bed? Worden we nog wel geopereerd door een chirurg van vlees en bloed? En wat gaat DNA-manipulatie betekenen, bijvoorbeeld ook voor de voortplanting. 

Heet van de naald

De technieken van vandaag zorgen voor toepassingen van morgen. De medische sector loopt voorop als het gaat om het inzetten van 3D-printen. Veel gehoorapparaten en gebitelementen worden helemaal op maat geprint, on demand. Zelfs schedelimplantaten worden al geprint. 

Het 3D-printen van geneesmiddelen kan de productie van geneesmiddelen goedkoper maken en op termijn zelfs in de apotheek of thuis gebruikt worden. De eerste intelligente pillen zijn ook geregistreerd. Pillen waarbij een microchip als sensor is verwerkt. Die chip geeft vanuit het lichaam signalen over hartslag, ademhaling en temperatuur. 

De sector heeft te maken met veel kansen, maar strenge regelgeving. De opkomst van biomaterialen, DNA- en stamceltechnologie en de groeiende rol van ICT zorgen ervoor dat steeds meer vakgebieden samenkomen. Netwerken wordt in deze sector daardoor van steeds groter belang en daarvoor worden diverse middelen ingezet, van bijeenkomsten tot LinkedIngroepen. Diverse instanties hebben daarvoor websites en samenwerkingsverbanden in het leven geroepen zoals zorgvoorinnoveren, SOMT, Stichting Ondernemingen Medische Technologie.
 

Door: Janet Kooren

Foto’s: Shutterstock